En Tuhaf 8 Uzay Keşfi Evren, Nebulalar ve Galaksiler
Lagün (Deniz Kulağı) Bulutsusu
Messier 13
Büyük Küresel Küme olarak da bilinen Messier 13 (M13), Herkül takımyıldızında bulunan küresel bir kümedir. Edmond Halley tarafından 1714 yılında keşfedilmiş ve 1 Temmuz 1764 yılında Charles Messier kataloğuna eklemiştir. Gözle görülebildiği halde, kümenin daha önce keşfedilememiş olması ilginçtir. Kuzey Yarımküre’den görülebilen en parlak yıldız kümelerinden biri olan küresel M13 kümesinde 100.000’den fazla yıldız bulunmaktadır. Tahmini kütlesi yaklaşık yarım milyon güneş kütlesidir. Dünya’dan 25.000 ışıkyılı yani 6,800 parsek uzaklıkta ve 5.8 kadir gibi belirgin bir parlaklıkta olan bu yıldızların ışıltılı metropolü Herkül, dürbün olmadan da görülür. Ancak açık ve ışık kirliliğinin olmadığı, çok iyi gözlem koşullarına sahip bir gecede gözle belli belirsiz görülebilir. Hatta kimi şehir dışında dahi küçük dürbünlerle görmek bile biraz zordur.
Çıplak gözle Herkül Kümesi bulanık bir yıldız gibi görünür. Dürbünler, net bir merkeze sahip olan kuyruklu yıldız benzeri bir puslu yamayı ortaya çıkarırken, 4 ila 6 inçlik teleskoplar kümedeki yıldızları çözmeye başlayacaktır. Yoğun bir şekilde dolmuş merkezi bir bölgeye sahiptir. İçinde yüzlerce yıldız bulunduran bir küp olarak düşünürsek bir yüzü 3 ışık yılı genişliğindedir.
M16 Kartal Nebulası
Ünlü Kartal Bulutsusu Messier 16 (M16), Yılan takım yıldızında yer alan genç bir açık yıldız kümesi ile yıldız oluşturan bir bulutsudur.
Bu yükselen kozmik toz ve gaz kolları M16 ya da Kartal Bulutsusu’nun kalbinde yer alır. Bu çarpıcı Hubble görüntüsünde yer alan, Yaratılış Sütunlar (Pillars of Creation) adı verilen bölge, bulutsunun içindeki aktif şekilde bir yıldız oluşum bölgesinin parçasıdır ve yeni doğan yıldızları perdeli sütunlarına gizler. Görüntüdeki mavi renkler oksijeni, kırmızı renkler kükürtü ve yeşil renkler de hem azotu hem de hidrojeni temsil eder. Sütunlar, çerçevenin hemen dışında bulunan genç yıldız kümesinden gelen kavurucu ultraviyole ışığına tabi tutulurlar. Bu yıldızların rüzgarları gaz ve toz kulelerini yavaş yavaş aşındırıyor.
Kabaca 4 ila 5 ışık yılı uzatan bu çekici Yaratılış Sütunları, tamamı 70 ila 55 ışık yılı kapsayan tüm Kartal Bulutsusu’nun büyüleyici ancak nispeten küçük bir özelliğidir. İsviçreli gökbilimci Jean-Philippe Loys de Chéseaux tarafından 1745 yılında keşfedilen bulutsu, Yılan takımyıldızında ve Dünya’dan 7.000 ışık yılı uzaklıktadır. Görünüşe göre 6 kadir parlaklığa sahip olan Kartal Bulutsusu, küçük bir teleskopla tespit edilebilir ve en iyi şekilde Temmuz ayında görülür. Yaratılış Sütunları’nı çözmek için geniş bir teleskop ve en uygun görüntüleme koşulları gerekir.
Dünya'dan 5.000 - 6.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan Omega Bulutsusu'nun çapı yaklaşık 15 ışık yılıdır. Kendisinin de bir parçası olduğu yıldızlararası maddenin çapı ise yaklaşık 40 ışık yılıdır. Omega bulutsusunun toplam kütlesi 800 Güneş kütlesi civarındadır.
Ünlü kuyrukluyıldız avcısı Charles Messier tarafından 1773 yılında keşfedilen Girdap gökadası , Messier’in kataloğundaki sırasıyla Messier 51/M51 olarak da anılır. M51 gökyüzündeki en meşhur sarmal gökadalardan birisidir. Av Köpekleri (Canes Venatici) takımyıldızı yöresinde, Samanyolu galaksisinde ikamet eden bizlerden 15-35 milyon ışık yılı uzakta bulunan Girdap gökadası 8.4 kadir parlaklığıyla küçük teleskoplarla görülebilmekte. En iyi gözlem dönemi ise Mayıs ayı. Hubble’ın yakaladığı aşağıdaki görselde kızılötesi ışınım kırmızı ile gösterilmiş. Buralar hidrojenle dolu devasa yıldız oluşum bölgeleri. Mavi renkler sıcak, genç yıldızlardan, sarı ise daha yaşlı yıldızlardan geliyor.
.png)
Dikkat çekici bir gezegenimsi bulutsu olan M57, donut şeklinden dolayı Halka – Ring nebulası adıyla da anılır. Yerini bulmak kolaydır ama dürbünle görmesi zordur. Parlaklığı da küçük bir alana yayıldığı için en iyi şekilde yüksek büyütme güçlerinde görülebilir. Genişleyen bulutsunun, kısmen açık olan Hubble görüntüsüne dayanan 3 boyutlu yapısının haritalandırılması, bulutsunun, futbol şeklindeki bir parlayan gaz bulutunun ortasına sarılı nispeten yoğun, halka benzeri bir halka olduğunu göstermektedir. Dünya’dan bakıldığındaki görünümü, yüzü dönük olarak, futbol topunun eksenine bakışa benzemektedir. Merkezdeki koyu mavi renk helyumu temsil eder, iç halkanın açık mavi rengi hidrojen ve oksijenin parlamasıdır ve dış halkanın kırmızımsı rengi azot ve kükürttür. Merkezdeki yıldız ile halka arasındaki boşluk ise gazla doludur. Bu alan boş görülür çünkü oradaki tüm enerji görünür ışık yerine çok sıcak ultraviyole ışınına dönmüştür.
Bu gök harikası, 1781 yılında Fransız astronom Pierre Méchain tarafından keşfedildi. Daha sonra, arkadaşı ve meslektaşı olan Charles Messier’nin kataloğuna M106 olarak eklendi. Modern derin teleskobik görüntüler bunun bir ada evren, Samanyolu’nun yıldızlarının yalnızca 21 milyon ışık yılı ötesinde bulunan, yaklaşık 30 bin ışık yılı genişlikteki bir spiral galaksi olduğunu ortaya koyuyor.
Gezegenlerle ilgisi olmayan, yıldızların ölümü sonucunda oluşan bu bulutlar ilk kez 18. Yüzyılda fark edilmiştir ve yuvarlak hatlı görünümleri nedeniyle gezegene benzetilmişlerdir. Bu nedenle gezegenimsi bulutsu olarak bilinirler. Jüpiter’in Hayaleti 3000 ışık yılı uzaklıktadır ve güney takımyıldızı Suyılanı tarafındadır. Görüntünün merkezindeki beyaz cüce ve onu saran renkli bulut önceki dönemle ilgili bilgi veriyor. Yıldız ölüm anında yaydığı rüzgârla kabuğundaki gazı hızla ileri atmış. Mavimsi iç kabarcık bulunduğu ortamdaki X-ışını yayan iki milyon dereceden daha sıcak gaz saniyede yaklaşık 2400 kilometre hızla yayılmaktadır.
